فشارهای روانی در محیط کار یک مفهوم آشنا برای بسیاری از افراد است که اگر خود آن را تجربه نکرده باشند، حتما از کسی شنیده یا در محیط کار مشاهده کرده‌اند. اضطراب به شکل پرتکراری در کارمندان و کارگران و محیط‌هایی که فشار کار بالایی دارند، وجود دارد و از نظر روحی آسیب‌های جدی وارد می‌کند. به همین خاطر بسیاری از شرکت‌ها برای فراهم کردن سلامت روان در محیط کار دست به اقدامات گوناگون میزنند.
استرس پاسخ طبیعی جسم به شرایطی است که بدن باید با آن منطبق شود یا به یک محرک خارجی واکنش نشان دهد. اضطراب در مقیاس کوچک چیز بدی نیست و بدن را جهت مقابله با یک تهدید خارجی آماده می‌کند. تغییرات درونی بدن در هنگام داشتن استرس نظیر افزایش ضربان قلب یا حساس‌ترشدن حواس پنج‌گانه از همین مسئله سرچشمه می‌گیرد. مشکل زمانی است که اضطراب و فشارهای روانی آن قدر افزایش می‌یابد که فرد از نظر روحی و جسمی دچار آسیب می‌شود و این اتفاق، به خصوص در محیط‌های کاری بسیار رخ می‌دهد.
منظور از فشار روانی در محیط کار چیست؟
فشارهای روانی در محیط کار شامل طیف گستردهای از نشانه‌های رفتاری و عاطفی است که خود را به شکل اضطراب شدید، افسردگی، عدم تمرکز، پرخاشگری و واکنش‌های شدید احساسی نشان می‌دهد. فشار روانی در محیط‌های کاری که حجم و حساسیت کار بسیار بالاست، به شکل گستردهای میان کارمندان وجود دارد. در چنین محیط‌هایی اگر مدیران رفتار پرخاشگرانه داشته باشند یا به سلامت روان در محیط کار توجه نشده باشد، شدت این فشارها بیشتر نیز می‌شوند و کارمندان علائمی چون سردرد، خستگی و بی‌خوابی خواهند داشت. اضطراب در شکل‌های شدیدتر خود منجر به بروز فشار خون بالا و حتی بیماری‌های قلبی نیز می‌شود.
عوامل زیان آور روانی محیط کار که بهداشت روان آسیب میزنند؟
هرچقدر شرایط کاری مناسب باشد، کارمندان درآمد خوب کسب کنند و آینده شغلی قابل توجهی هم در انتظارشان باشد، اگر فشارهای روانی در محیط کار برطرف نشود، آسیب‌های جدی به سلامت کارمندان وارد خواهد شد. در بسیاری از شرکت‌ها مدیران رفتار نامناسبی با کارمندان خود دارند و از ابزارهایی چون تهدید به اخراج برای فشارآوردن به آن‌ها استفاده می‌کنند که این رفتاری بسیار مخرب است. برخی شرکت‌ها حتی اختیارات واحد منابع انسانی خود را بسیار محدود می‌کنند، چرا که این واحد می‌تواند در فراهم‌کردن شرایط سلامت روان در محیط کار موثر باشند و مانع بسیاری از این رفتارهای نادرست شوند. برخی از مدیران تصور می‌کنند تنها در حالتی که فشار روی کارمندان باشد، آن‌ها بهتر کار می‌کنند. در حالی که تحقیقات نشان می‌دهد چنین تصوری کاملا غلط است.
اضطراب ناشی از کار به دلایل گوناگونی چون فشار بالای کار، ضرب‌الاجل‌های پیاپی زمانی، عدم وجود صمیمیت و راحتی میان کارمندان و مدیران، نداشتن امنیت شغلی مناسب و درآمد ناکافی به وجود می‌آید.
راه های کنترل عوامل زیان آور محیط کار
فشارهای روانی در محیط کار ضررهای زیادی به یک شرکت وارد می‌کند. کاهش بهره‌وری، تغییر مداوم نیروهای کار و نداشتن انگیزه از مهم‌ترین مشکلات یک محیط کار ناسالم است. اضطراب در سطح معقول امری طبیعی است و حتی می‌تواند محرکی برای انجام کارها با دقت بالا باشد. اما از یک اندازه که بگذرد، باید برای کاهش آن اقداماتی انجام داد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
- ریشه‌های احتمالی استرس را ارزیابی کنید: اگر کارمندی هستید که از نظر روانی احساس می‌کنید در محل کار خود تحت فشار هستید، ابتدا دلیل دقیق آن را بیابید. ممکن است فشارهای روانی مجموعه‌ای از دلایل مختلف باشد، اما به طور مشخص یک یا دو چیز هست که بیشتر شما را می‌آزارد. به عنوان رییس مجموعه نیز از طریق یک نظرسنجی ناشناس یا به کارگیری روش‌های ارزیابی گوناگون ریشه‌های فشار روانی در محیط کار را کشف کنید.
- میان کار و زندگی تعادل ایجاد کنیم: به عنوان یک کارمند، در نظر داشته باشید که تا جای ممکن خود را فدای کار نکنید و همواره چیزهایی در زندگی خود برای لذت‌بردن از زندگی نگه دارید. به عنوان مدیر مجموعه نیز ساعات کار را برای کارمندان خود به شکلی منصفانه در آورید و به جای تنبیه و فشار، از روش‌های تشویقی استفاده کنید.
- به سلامت روان در محیط کار توجه ویژه داشته باشیم: یک کارمند در وهله اول خودش باید نگران شرایط سلامت روان خود باشد. او باید تا جای ممکن از رفتارهای پرخاشگرانه دوری کند، مراقب وضعیت‌های ناپایدار کاری باشد و اگر چیزی در کار او را اذیت کرد، حتما با مدیر بالادستی خود بدون تعارف در میان بگذارد. مدیران نیز باید حتما شرایطی را فراهم کنند تا ارتباط مستقیم با کارمندان خود داشته باشند و اقداماتی نیز برای حفظ سلامت جسمی آن‌ها انجام دهند(مثلا تغذیه سالم).
- مدیریت استرس را بیاموزیم: مدیریت اضطراب یک مهارت اکتسابی است، بنابراین کارمندان باید یاد بگیرند که در شرایط دشوار چگونه احساسات خود را مهار کنند و به جای بروز خشم یا استرس شدید، بر حل مسئله متمرکز شوند.
- محیط کاری امن با رفتارهای حمایتگرانه داشته باشیم: کارمندان باید نسبت به همکار خود احساس دلسوزی و حمایتی داشته باشند، به گونه‌ای که این رفتار به شکل متقابل صورت گیرد. همچنین مدیران نیز باید نهایت حمایت را از کارمندان خود داشته باشند و به آن‌ها کمک کنند تا از دغدغه‌های بیرونی کمی آسوده‌تر شوند و بهتر به کار خود بپردازند.
- حجم و فشار کار مدیریت شود: ذات بسیاری از شغل‌ها پرفشار است و کارمندانی که آن شغل را می‌پذیرند، اغلب با فشار آن آشنایی دارند. وظیفه مدیران، مدیریت این فشار کاری است، به گونه‌ای که آسیب روحی و جسمی به کارمندان به حداقل برسد. تقسیم وظایف، حفظ نظم کاری به شکلی که فشار کارها به شکل متوازن توزیع شود و رویکردهای تشویقی نظیر افزایش حقوق یا تسهیل مرخصی می‌تواند اقداماتی موثر باشند.
اگرچه اقدامات ذکرشده تنها راه حل‌های مدیریت فشارهای روانی در محیط کار نیست، اما تا حد قابل توجهی می‌تواند به بهبود سلامت روان در محیط کار کمک کند.
اهمیت بهداشت روانی در محیط کار
اهمیت بهداشت روانی در محیط کار را می‌توان از جنبه‌های مختلف بررسی کرد. از نظر انسانی و اخلاقی، کارمندان ربات نیستند که فاقد احساس باشند و وظیفه مدیر شرکت است که به شرایط جسمی و روحی آن‌ها اهمیت بدهد. کارمندان دارای حقوق انسانی و قانونی در حوزه بهداشت روانی هستند و شرایط کار نباید به گونه‌ای باشد که آسیب ببینند.
اما اگر فارغ از دلایل انسانی به تاثیرات بهداشت روانی در کار بنگریم، به نتایج جالبی می‌رسیم. تحقیقات نشان می‌دهد شرکت‌هایی که توانسته‌اند محیط کاری سالم را برای کارمندان خود فراهم کنند، به شکل محسوسی راندمان کاری بهتری نیز سوی آن‌ها دریافت می‌کنند. اضطراب منجر به بروز مشکلاتی در حافظه، توانایی تصمیم‌گیری، پردازش اطلاعات و رفتارهای پرخاشگرانه می‌شود که در محیط‌های کاری سالم کارمندان کمتر دچار این مشکلات هستند و به همین خاطر بهتر می‌توانند وظایف خود را انجام دهند.
محیط روانی ناسالم روی عملکرد کارمندان چه تاثیری دارد؟
یک محیط روانی ناسالم به شکل گستردهای منجر به بروز مشکلات در کارمندان خود می‌شود و اگرچه شاید به شکل مستقیم مدیر شرکت متوجه نشود، اما با ارزیابی بیشتر درمی‌یابد که فشار و استرس چه مشکلاتی به وجود آورده است:
- اضطراب غیرطبیعی به صورت قابل توجهی سلامت روان کارمندان را تخریب می‌کند. این تخریب باعث می‌شود آن‌ها به درستی نتوانند کار کنند و دچار خطای شناختی و تضعیف حافظه شوند. افسردگی، بی‌انگیزه بودن و نداشتن رضایت شغلی از دیگر مشکلات اضطراب شدید است.
- با افزایش فشار کاری تمایل برای غیبت، مرخصی و فرار از کار به شدت افزایش می‌یابد، چرا که کارمند احساس بسیار بدی از قرارگرفتن در محیط کاری خود دارد.
- نرخ بهره‌وری به دلیل بیشترشدن نارضایتی کارمندان و نداشتن انگیزه کاهش می‌یابد.
- درگیری‌های فردی و روابط پرتنش میان کارمندان افزایش می‌یابد، حس صمیمیت از بین می‌رود و دیگر فعالیت‌های گروهی به درستی پیش نمی‌روند.
- کارمندان دچار فرسودگی شغلی می‌شوند. این حالت زمانی به فرد دست می‌دهد که برای مدت طولانی استرس کاری را تجربه کرده و به حالت کرختی و بی تفاوتی رسیده است.
با مدیریت فشارهای روانی در محیط کار می‌توان از بروز چنین آسیب‌هایی جلوگیری کرد.
راهکارهای بهبود سلامت روان در محیط کار
راهکارهای متنوعی برای بهبود سلامت روان در محیط کار وجود دارد. برخی از مهم‌ترین این روش‌ها به شرح زیر است:
- توزیع عادلانه فشار کار روی همه کارمندان، به شکلی که همه فشار روی یک گروه یا یک نفر نباشد.
- بهبود فضای ظاهری محیط کار. یک دکوراسیون خوب می‌تواند محیط کاری مرده را تبدیل به فضایی زنده و پرنشاط کند و کارمندان در آن جا احساس راحتی داشته باشند.
- توجه به نیازهای عاطفی و برقراری ارتباط مستقیم با کارمندان
- تلاش برای بهبود امنیت شغلی و مسائلی چون حقوق، بیمه و آینده شغلی فرد
- وضع قوانین جدی برای مقابله با رفتارهای توهین‌آمیز و حفظ کرامت انسانی فرد
- داشتن انعطاف برای مسائلی چون مرخصی، شرایط دورکاری و غیره.
عملی‌کردن این روش‌ها زمان، برنامه‌ریزی و انرژی قابل توجهی را می‌طلبد، اما نتیجه رضایت‌بخش و موثر خواهد بود.
بررسی شرکت هایی که روی سلامت روان کارکنان سرمایه گذاری کرده اند
بسیاری از شرکت‌های بزرگ دپارتمان‌های منابع انسانی فعال و موثری دارند که پیوسته روی متدهایی جهت بهبود سلامت روان کارمندان خود تحقیق می‌کنند. در دوران همه‌گیری کرونا و زمانی که شرایط کاری برای بسیاری از افراد دشوار می‌شد، کمپانی‌هایی چون گوگل، تسلا، اپل و مایکروسافت برای حفظ سلامت جسمی و روانی کارمندان به شکل گستردهای بر سیستم دورکاری متمرکز شدند. اگرچه در سال‌های ابتدایی اپیدمی چاره‌ای جز روش کاری ریموت نبود، اما حتی پس از پایان اپیدمی نیز بسیاری از موقعیت‌های شغلی متناسب با شرایط افراد از حالت حضوری کامل به دورکاری تغییر وضعیت داد. مرخصی‌های دوران بارداری که در اغلب کشورهای پیشرفته به شکل قانون درآمده، نمونه دیگری از توجه به سلامت کارمندان است، بدون این که ترس از اخراج‌شدن یا از دست دادن درآمد خود را داشته باشند.
فشار روانی در محیط کار را با کمک ان ال پی کم کنید
ان ال پی یک روش مفید و کاربردی برای کنترل ذهن خود است. این روش کمک می‌کند تا فرد بتواند شیوه اندیشیدن خود را در اختیار داشته باشد و افکار مزاحم که به صورت خودکار در مغز او پدیدار می‌شوند، نتوانند آسیبی وارد کنند. ان ال پی برای افرادی که در محیط‌های کاری پرفشار مشغول هستند، بسیار مفید واقع می‌شود، چرا که به کمک تمرین‌های ان ال پی می‌توان از بار فشار روانی ایجاد شده کم کرد و استرس را مدیریت کرد. با کنترل اضطراب، بسیاری از مشکلات روحی نظیر افسردگی، حملات پنیک و افکار منفی مخرب دیگر وجود نخواهند داشت.
ان ال پی چه راهکاری را برای کم کردن فشار روانی محیط کار توصیه می کند؟
ان ال پی مجموعه‌ای از تمرینات ذهنی برای کنترل افکار انسان است. این تمرینات به طور ویژه روی سلطه بر نحوه اندیشیدن تمرکز دارد و پس از مدتی فرد می‌تواند قدرت تفکر به آن چه می‌خواهد را داشته باشد. شاید انسان‌ها در حالت عادی فکر می‌کنند که چنین توانایی را دارا هستند، اما در حقیقت روزانه هزاران فکر گوناگون در مغز پدید می‌آید که تنها بخش کوچکی از آن‌ها افکار منفی نیست. زمانی که این افکار منفی خودکار با فشارهای روانی کار ترکیب می‌شوند، استرس به شکل فزاینده‌ای افزایش می‌یابد و این جاست که ان ال پی همچون ترمز عمل می‌کند. به کمک ان ال پی افکار منفی در کنترل فرد خواهد ماند و او می‌تواند سطح استرس خود را کاهش دهد. با کاهش اضطراب، مشکلات و فشارهای کاری تحمل‌پذیرتر می‌شود و در نتیجه فرد به شکل معمول و بدون مشکل کارهایش را انجام می‌دهد.
سوالات متداول
علاوه بر مشکلات جسمی و روحی فراوان، شرکت‌هایی با شرایط کاری بد اغلب راندمان بسیار کمتری خواهند داشت.
بخشی از راهکارهای غلبه بر فشار روانی در حیطه وظایف رییس شرکت و مدیر منابع انسانی است که شرایط مطلوب را برای کارمندان فراهم کند. بخش دیگر در حوزه فردی است و شخص می‌تواند به کمک روش‌هایی چون ان ال پی به مدیریت افکار و احساسات خود بپردازد.
نویسنده تیم تحریریه چراغ سبز
منبع: چراغ سبز