عوامل موثر بر رضایت شغلی و راه های بهبود آن

رضایت شغلی یک احساس درونی و مهم است که فرد به دلیل داشتن شرایط شغلی مناسب و تجربه احساس مفیدبودن، به دست می‌آورد. این حس یکی از پارامترهای ارزیابی محیط کار شرکت‌ها محسوب می‌شود و اگر شرکت‌ها بتوانند فضای کار را به گونه‌ای مهیا کنند که کارکندان احساس رضایت شغلی داشته باشند، اغلب نتایج بهتری هم در راندمان کاری دریافت خواهند کرد. البته عوامل موثر بر رضایت شغلی متنوع است و بخش بزرگی از آن به خود فرد و رابطه‌اش با کاری که انجام می‌دهد نیز بستگی دارد. شخصی که نسبت به کار خود بی‌علاقه است یا دیدگاهی منفی‌نگرانه نسبت به کار دارد، در بهترین محیط‌های کاری با حقوق و مزایای مناسب نیز احساس رضایت شغلی نخواهد داشت. بنابراین عوامل محیطی و درونی هرکدام به یک اندازه بر ایجاد حس رضایت شغلی سهم دارند و البته، برای هرکدام راه‌هایی جهت بهبود وجود دارد.

منظور از رضایت شغلی چیست؟

رضایت شغلی احساسی درونی نسبت به کاری است که انسان انجام می‌دهد. این مفهوم به شکل رایج امروزی بسیار جدید است و اگر از یک کارگر یا کارمند قرن نوزدهمی بپرسید که آیا نسبت به شغل خود رضایت دارد، احتمالا اصلا متوجه نشود که درباره چه موضوعی صحبت می‌کنید! رضایت شغلی به عنوان یک مفهوم اخلاقی و البته اقتصادی از اوایل قرن بیستم در جوامع غربی و به خصوص آمریکا مورد توجه قرار گرفت. اهمیت اقتصادی این مفهوم به دلیل تاثیر آن بر راندمان کاری و افزایش تولید است؛ کارمند و کارگری که احساس رضایت شغلی بیشتری را تجربه می‌کند، با انگیزه بیشتری هم کار می‌کند و در نگاه کلان اقتصادی، کیفیت تولید و خدمات نیز افزایش می‌یابد. به همین خاطر شرکت‌های بزرگ و دولت‌ها به دنبال تقویت عوامل موثر بر رضایت شغلی پرداختند.

مثالی از رضایت شغلی صحیح

نمونه‌های رضایت شغلی صحیح در کمپانی‌های بزرگ نظیر اپل، گوگل و تسلا وجود دارد. البته نباید سختی کار را با رضایت شغلی یکی دانست و این گونه تصور کرد که کار کمتر مساوی با رضایت شغلی بیشتر است. هرچقدر سطح فعالیت یک شرکت بالاتر باشد، قطعا فشار بسیار بیشتری هم وجود دارد. اما به این دلیل که کارمندان مجموعه فضای کاری حرفه‌ای را تجربه می‌کنند و با حضور در این گونه شرکت‌ها رزومه کاری قوی‌تری خواهند داشت، نسبت به شرایط کاری خود نیز رضایت دارند.

آشنایی با انواع رضایت شغلی

رضایت شغلی به دو دسته رضایت درونی و رضایت بیرونی تقسیم می‌شود. رضایت درونی احساس شخص نسبت به کاری که انجام می‌دهد، روند پیشرفت خود و اهدافی است که برای خود تنظیم کرده تا در مسیر شغلی خود به آن‌ها برسد. رضایت بیرونی مربوط به شرایط کاری فرد است؛ حقوق، مزایا، آینده شغلی، امنیت شغلی و محیط کار عوامل تاثیرگذذار بر رضایت بیرونی شخص از شغل خود است و تنها زمانی می‌توان به حداکثر میزان رضایت شغلی رسید که تعادل میان رضایت درونی و رضایت بیرونی برقرار باشد.

نظریه های رضایت شغلی از نظر روانشناسان

روانشناسان در مباحث مربوط به رضایت شغلی بر هرم مازلو تاکید بسیاری دارند. هرم مازلو سلسله مراتب نیازهای انسان را تعریف کرده که بر اساس آن پنج سطح از نیاز وجود دارد که به ترتیب شامل موارد زیر می‌شوند:

• مرحله اول: نیازهای زیستی(نیاز به آب، هوا، غذای سالم و …)
• مرحله دوم: نیازهای امنیتی(امنیت اقتصادی، امنیت جانی و …)
• مرحله سوم: نیازهای اجتماعی( نیاز به محبت، روابط اجتماعی مستحکم، قرارگرفتن در گروه‌های اجتماعی)
• مرحله چهارم: نیاز به احترام(احساس ارزشمندبودن، مورد تقدیر قرارگرفتن، احترام به حقوق انسانی)
• مرحله پنجم: نیاز به خود شکوفایی(رسیدن به آرزوها و رویاها، بهره‌برداری از حداکثر پتانسیل و توانایی‌های فرد)

نظریه‌های متکی بر هرم مازلو تاکید دارند که یک موقعیت شغلی هرچه‌قدر بیشتر این نیازها(و بر اساس همین ترتیب) را تامین کند، کارمندان مجموعه رضایت شغلی بیشتری خواهند داشت. البته نظریات دیگری هم وجود دارد، مانند نظریه انگیزشی- بهداشتی هرزبرگ، نظریه کامروایی نیازی، نظریه برابری، نظریه گروه مرجع و نظریه ارزش. هرکدام از این نظریه‌ها به عوامل موثر بر رضایت شغلی بر اساس دستگاه فکری خود می‌پردازند و از یک زاویه منحصربه‌فرد به مسئله نگاه می‌کنند.

چه عواملی بر رضایت شغلی تاثیر دارد؟

عوامل موثر بر رضایت شغلی متنوع هستند، اما از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• حجم و سختی کار معقول: تناسب حجم کار و سختی آن با حقوق و شرایط کاری اهمیت زیادی در ایجاد رضایت شغلی دارد. مسئله آسان یا سخت‌بودن کار نیست، بلکه تعادلی میان آن چه کارمند انجام می‌دهد و مزایایی که در قبال آن دریافت می‌کند، است.
• امنیت شغلی: بسیاری از کارمندان به دلیل ترس از اخراج‌شدن یا نداشتن افق روشن زمینه کاری شرکت، تمایل خود را به کارکردن از دست می‌دهند یا احساس رضایت ندارند. هرچقدر این امنیت شغلی بیشتر فراهم باشد، کارمندان نیز با آسودگی خاطر بیشتری به فعالیت‌های خود در محل کار می‌پردازند.
• احترام متقابل: هرچقدر هم که یک شرکت از نظر حقوق و مزایا مناسب باشد یا شرایط کاری آن هم دشوار نباشد، تا زمانی که کارمند احساس نکند که به کرامت و حقوق انسانی‌اش احترام گذاشته نمی‌شود، احساس رضایت نخواهد داشت.
• بازبودن مسیر پیشرفت شغلی: اگر کارمند خود را در فضایی ببیند که می‌تواند پیشرفت و رشد کند، انگیزه بیشتری هم برای کارکردن خواهد داشت.

با در نظر گرفتن این عوامل- و البته عوامل دیگر- می‌توان درک بهتری از مفهوم رضایت شغلی داشت.

چگونه رضایت شغلی را بهبود ببخشیم؟

همان طور که پیشتر اشاره شد، عوامل موثر بر رضایت شغلی به دو بخش عوامل درونی و  بیرونی تقسیم می‌شوند که سهم یکسانی هم در این احساس دارند. در رابطه با عوامل بیرونی، شاید تنها کاری که بتوان کرد این است که تا جای ممکن شغلی را انتخاب کنیم که شرایط کاری بهتری دارد و به ایده‌آل نزدیک‌تر است. اما درباره عوامل درونی می‌توان کارهایی انجام داد که احساس رضایت خود را افزایش دهیم. تلاش برای رشد و پیشرفت، پرهیز از ذهنیت منفی‌باف و ناراضی که دائما نقاط ضعف کار را به رخ می‌کشد و داشتن یک برنامه کاری منظم برای بهترشدن از جمله کارهایی است که می‌توان برای بهبودبخشیدن رضایت شغلی انجام داد.

چرا داشتن رضایت شغلی اهمیت دارد؟

بخش اعظمی از زندگی روزمره هر انسان در فضای کار جریان دارد، بنابراین مهم است که نسبت به وضعیتی که در آن قرار می‌گیرد، احساس رضایت داشته باشد. داشتن حس خوشایند نسبت به کار، به فرد انگیزه و هدف می‌دهد تا در مسیر زندگی خود پیشرفت کند. بدون داشتن احساس رضایت نسبت به کارهایی که انجام می‌دهیم، احساس خلاء، ناامیدی و افسردگی به سراغمان می‌آیند که همگی مخرب هستند و اثرات منفی بسیار بدی بر روح و جسم دارند. علاوه بر موارد ذکرشده، یکی از مهم‌ترین دلایل داشتن یک شغل مناسب، کسب درآمد برای زندگی‌کردن است و بدون داشتن رضایت شغلی، حفظ کار و به دنبال آن درآمد به خطر می‌افتد که صدمات جبران‌ناپذیری به فرد و حتی جامعه می‌زند.

چگونه رضایت شغلی بر موفقیت تاثیر می گذارد؟

می‌توان این گونه گفت که رضایت شغلی رابطه مستقیمی با موفقیت دارد. برخی معتقدند که اصلا موفقیت در قدم اول، داشتن رضایت شغلی است و اگر انسان نسبت به کاری که انجام می‌دهد احساس رضایت نداشته باشد- فارغ از نتیجه و دستاوردهایش- موفق نیست. داشتن رضایت شغلی انگیزه مضاعفی به انسان می‌‌دهد تا در راه رسیدن به اهدافش تلاش و فداکاری کند و سختی‌های مسیر موفقیت را به جان بخرد.

چگونه رضایت شغلی کارکنان خود را بسنجیم؟

ابزارها و روش‌های سنجش و ارزیابی متعددی وجود دارند که می‌توانند برای بررسی سطح رضایت افراد از شرایط کاری خود مورد استفاده قرار گیرند. از کاربردی‌ترین این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• یک نظرسنجی جامع طراحی کنید: ساده‌ترین راه برای سنجش رضایت شغلی، طراحی نظرسنجی به کمک ابزارهایی چون Google Forms یا Office Vibe است. پاسخ‌دهندگان باید ناشناس بمانند تا با خیال راحت و بدون ترس از عواقب نظرسنجی خود سوالات را جواب دهند.
• متد ESI را به کار بگیرید: شاخص رضایت کارکنان یا ESI روشی مناسب برای سنجش رضایت شغلی کارکنان است که سه سوال کلیدی دارد: چقدر از محل کار خود راضی هستید، محل کار شما چقدر انتظاراتتان را برآورده می‌کند و محل کار شما چقدر به شغل ایده آل شما نزدیک است. پاسخ‌ها در محدوده امتیاز 1 تا 10 هستند و سپس بر اساس یک فرمول مخصوص نتایج به دست می‌آید.
• از “امتیاز خالص پروموتر کارمند” (eNPS) استفاده کنید: این روش معیاری برای نشان‌دادن احساس کارمندان نسبت به شرکت شما است و مشابه ESI روش محاسباتی مخصوصی دارد.
• ملاقات‌های رودررو داشته باشید: اگرچه کارکنان شاید در این حالت به دلایل مختلف محتاط عمل کنند، اما می‌تواند در کنار روش‌های ارزیابی دیگر استفاده شود.

روش‌های ذکر شده تنها بخشی از متدهای سنجش وضعیت کارمندان و عوامل موثر بر رضایت شغلی آن‌‌هاست و انتخاب هرکدام به پارامترهای گوناگونی بستگی دارد.

فاکتور های رضایت شغلی در ایران

از آن جا که شرایط اقتصادی در ایران سطح بالایی از ناپایداری را تجربه می‌کند، می‌توان گفت کارمندان اغلب در مرحله اول و دوم هرم مازلو یعنی نیازهای طبیعی و نیازهای امنیتی قرار دارند و اگر این دو مرحله را به خوبی سپری کنند، تا حد بالایی احساس رضایت شغلی خواهند داشت. البته که این بدین معنا نیست که مراحل سوم تا پنجم فاقد اهمیت هستند، بلکه اولویت‌های رضایت شغلی در جوامع مختلف با یکدیگر فرق دارند و در کشورهای جهان سوم مانند ایران اگر یک کارمند بتواند شغلی پایدار با حقوق خوب که نیازهای روزمره‌اش را تامین کند داشته باشد، احساس رضایت خواهد داشت.

تاثیر ان ال پی بر رضایت شغلی

ان ال پی به عنوان یک روش کاربردی برای کنترل افکار و تسلط بر ذهن می‌تواند در بخش رضایت درونی شغلی نقش موثری ایفا کند. این روش به فرد کمک می‌کند تا شیوه تفکر خود را تغییر دهد و افکار منفی به صورت خودکار در ذهن او پدید نیایند. فردی که از طریق ان ال پی توانسته بر افکار خود تسلط یافته باشد، با قرارگرفتن در یک موقعیت شغلی مناسب احساس رضایت بسیار خوبی خواهد داشت و موانعی مانند منفی‌بافی یا ترس‌های غیرمنطقی به ذهن او راه نمی‌یابند. در نتیجه شخص احساس رضایت شغلی مطلوبی را تجربه می‌کند.