خاطرات بد همواره وجود دارند؛ جایی در گوشه ذهن هرکدام از ما تصاویری از گذشته وجود دارند که یادآوری آن‌ها احساس ناخوشایندی را ایجاد می‌کند. انسان در مواجهه با این گونه خاطرات تلاش می‌کند تا از ذهن خود پاک کند، اما چگونه؟ افرادی که تروماهای سخت نظیر جنگ، خشونت یا افسردگی را تجربه کرده‌اند، حتی نمی‌توانند به پاک‌کردن خاطرات خود فکر کنند و در برابر آن‌ها ناتوان هستند.
در حقیقت چنین کاری غیرممکن نیست، بلکه روش‌های مخصوصی وجود دارد که به کمک آن‌ها می‌توان به مقابله با تاثیر خاطرات بد پرداخت. به طور مثال، از بین بردن خاطرات بد با هیپنوتیزم یکی از روش‌های کاربردی است که توسط بسیاری از روانکاوها توصیه می‌شود و به اجرای آن می‌پردازند. البته این کار پروسه‌ای طولانی خواهد بود و تمرین، تلاش و ممارست بسیار می‌طلبد. نباید هم فراموش کرد که قدم اول برای موفقیت در پاک‌کردن ذهن از خاطرات بد، تمایل واقعی شخص به این کار است.
مراحل ابتدایی فراموشی خاطرات بد
برای فراموشی خاطرات بد می‌توان از مراحل زیر شروع کرد:
- شناسایی محرک‌های خاطرات بد: هر خاطره ناگوار یک محرک ذاتی دارد که آن را از اعماق ذهن بیرون می‌کشد. این محرک می‌تواند یک تصویر خاص باشد، یا یک جمله یا هرچیز دیگر. شناخت این محرک‌ها اگرچه منجر به جلوگیری از یادآوری نمی‌شود، اما به فرد زمان لازم برای کنترل خاطرات را می‌دهد و این‌گونه دیگر فرد غافلگیر نخواهد شد.
- دریافت مشاوره: یک مشاور یا روانشناس به خوبی می‌تواند در نقش راهنما ظاهر شود و به فرد کمک کند تا در مقابل خاطرات بد خود بایستد. روانشناسان تاکتیک‌های مختلفی برای کمک به شخص در برابر تروماهای گذشته دارند و از بین بردن خاطرات بد با هیپنوتیزم را هم می‌توان یکی از همین تاکتیک‌ها دانست.
- مواجهه مستقیم با خاطره بد: یکی از نکاتی که به خصوص در جلسات روانشناسی بر آن تاکید می‌شود، مواجهه بدون روتوش با خاطرات بد است. شاید در ابتدا سخت باشد، اما با وادارکردن ذهن به مرور دوباره و بازسازی خاطرات بد، هر بار از آسیب‌های احساسی آن کاسته می‌شود. خاطره بد همچنان گوشه‌ای در ذهن شما هست، اما دیگر آسیب‌زا نیست.
- تمرین سرکوب خاطره بد: روش سرکوب یک خاطره بد نیازمند تسلط بسیار بالا بر ذهن است، به گونه‌ای که شما تصمیم می‌گیرید به چه چیزی فکر کنید یا نه و افکاری که به طور خودکار در ذهنتان پدید می‌آید، به خواست خود آن‌ها را حذف یا فراموش می‌کنید.
موارد بالا شامل کلیاتی درباره مواجهه با خاطرات بد هستند و روش‌های متنوعی برای از بین‌بردن این افکار منفی وجود دارد. در این میان مهم است که بدانید ریشه خاطرات بد از کجاست تا بتوانید روش مناسب را اتخاذ کنید.
خاطرات بد از کجا به وجود آمد؟
حافظه آن‌قدر پیچیده است که فهمیدن کامل ساز و کارهایش دشوار به نظر می‌رسد. بسیاری از افکار و خاطرات خوب و بد به شکلی خودکار در ذهن پدیدار می‌شوند و تحقیقات درباره نحوه عملکرد ذهن در این باره به صورت پیوسته در حال انجام است. یک شبکه 100 میلیاردی از نورون‌های وابسته به یکدیگر در مغز هر انسان وجود دارد که ضمیرناخودآگاه، خاطرات و ذهن همگی بخشی از این شبکه پیچیده هستند. خاطرات در قدم اول به عنوان اطلاعات در حافظه کوتاه مدت ثبت می‌شوند و قسمت کوچکی از مغز با نام هیپوکامپ این کار را انجام می‌دهد. اطلاعات ثبت‌شده در حافظه کوتاه مدت بسیار گسترده است، اما اغلب به فراموشی سپرده می‌شود و فقط برخی از آن‌ها در حافظه بلند مدت ثبت می‌شوند. اما کدام اطلاعات و به چه علتی؟
دلایل گوناگونی برای گزینش خاطرات و انتقال آن‌ها به بخش طولانی‌مدت توسط مغز وجود دارد. نکته مشترک این دلایل، نقش احساسات است، به گونه‌ای که اگر خاطره‌ای بار احساسی بیشتری داشته باشد، شانس به خاطر‌سپردن آن هم افزایش می‌یابد. در این میان می‌توان به نقش بخش کوچک دیگری از مغز با نام آمیگدال اشاره کرد که در پاسخ‌های عاطفی تاثیر بسزایی دارد. خاطرات خوب یا بد در دو بخش مجزا از آمیگدال ریشه دارند که نشان می‌دهد نحوه واکنش مغز به یک خاطره خوب یا بد، کاملا متفاوت از یکدیگر است.
یکی از ویژگی‌های برجسته انسان توانایی داشتن خاطرات است. به همین خاطر فراموش‌کردن یک خاطره- فارغ از خوب یا بدبودن آن- کاری دشوار به نظر می‌رسد و انرژی زیادی را از فرد می‌گیرد. همچنین میل و اراده شخص برای پاک کردن خاطرات بد نیز نقش بسزایی در این فرآیند دارد و البته روش از بین بردن خاطرات بد با هیپنوتیزم هم می‌تواند به عنوان راهی مطمئن مسیر حذف خاطرات ناگوار را کوتاه‌تر کند.
با کمک هیپنوتیزم به جنگ خاطرات بد برویم
در ابتدا باید گفت که تصور کلیشه‌ای درباره هیپنوتیزم را کاملا فراموش کنید. هیپنوتراپی با آن چه به عنوان “هیپنوتیزم” در فیلم‌ها و سریال‌های تخیلی مشاهده کرده‌اید، به کلی فرق دارد. هیپنوتیزم یک شیوه روان‌درمانی است که از هیپنوتیزم جهت رسیدن به “حالت هشیاری بسیار بالا” استفاده می‌شود. در این حالت بسیاری از سدهای دفاعی ذهن کنار می‌رود و امکان کاوش بیشتر در لایه‌های حساس ذهن و حافظه وجود خواهد داشت.
اگرچه ریشه هیپنوتیزم از واژه‌ای یونانی به معنای “خوابیدن” است، اما فرد هیپنوتیزم‌شده نه خوابیده و نه بیهوش شده، بلکه بستن چشم تنها برای تمرکز بیشتر او صورت می‌گیرد. از جهاتی می‌توان هیپنوتیزم را شبیه به مدیتیشن دانست که با تاکتیک‌هایی خاص به حداکثر تمرکز می‌رسید. هیپنوتیزم از این لحاظ نوعی “مراقبه” نیز هست؛ حالتی که با خالص‌ترین نوع خود و افکارتان مواجه خواهید شد.
از طریق هیپنوتیزم، خود فرد یا هیپنوتراپ امکان دسترسی به ضمیرناخودآگاه را دارند، جایی که بخش اعظم الگوهای خودکار رفتاری، احساسات و خاطرات خوب و بد ریشه دارند و بنا به دلایل مختلف، پنهان مانده‌اند. به همین خاطر از بین بردن خاطرات بد با هیپنوتیزم یک واقعیت امکان‌پذیر است و حتی می‌توان از هیپنوتراپی برای ترک سیگار یا کنترل اضطراب و حملات پنیک نیز استفاده کرد.
درمان خاطرات بد چقدر موثر است؟
این نکته را باید به خاطر داشت که خاطرات بد کاملا از ذهن پاک نخواهند شد. ایده‌هایی چون حذف بخشی از ذهن یا شست‌وشوی مغزی بیشتر مناسب داستان‌های تخیلی هستند و با واقعیت سنخیت ندارند. بنابراین از بین بردن خاطرات بد با هیپنوتیزم یا روش‌های دیگر به معنای کاهش تاثیرات این‌گونه افکار منفی است و می‌توانند منجر به درمان آسیب‌های ناشی از افکار منفی شوند.
اساسا خاطرات ساختاری سیال در ذهن دارد و احساسات مرتبط با آن‌ها نیز منعطف هستند. یک خاطره ثابت در طول دوران زندگی فرد ممکن است احساسات متفاوتی را در او برانگیزد. این یک فرصت طلایی برای تغییر احساس نسبت به برخی خاطرات ناگوار است؛ حالا که نمی‌توان کاملا
آن‌ها را پاک کرد، می‌توان رابطه خود را با خاطرات منفی تغییر داد. هیپنوتیزم‌درمانی به عنوان یک ابزار موثر کمک می‌کند تا فرد تداعی عاطفی منفی خاطره بد را بازنویسی کند که تغییر واکنش احساسی شخص را نسبت به آن خاطره به همراه خواهد داشت. به عبارت دیگر، هیپنوتیزم “شیوه به خاطر سپردن” حافظه را می‌تواند تغییر دهد، اما خود خاطره و حافظه را نه. مهم است که سطح توقعات خود را نسبت به روش‌های درمانی با واقعیت تنظیم کنیم. داشتن انتظارات منطقی قدمی مهم برای حرکت در مسیر طولانی درمان است.
آیا ان ال پی خاطرات بد را درمان می کند؟
NLP مخفف «برنامه‌نویسی زبانی عصبی» است و در دهه هفتاد میلادی توسط ریچارد بندلر و جان گریندر طراحی شد. ان ال پی شامل مجموعه‌ای از نظریه‌ها، مدل‌ها و تکنیک‌ها برای کنترل و تسلط بر ذهن می‌شود و به انسان کمک می‌کند تا به درک بالاتری از فرآیندهای ذهنی برسد. علت نام‌گذاری این روش با عنوان برنامه نویسی زبانی عصبی هم به همین خاطر است که به فرد این قدرت را می‌دهد تا روش‌های به کارگیری کلمات توسط مغز را بازطراحی کند و بر آن مسلط شود. اگر فردی به چنین مهارتی برسد، چرا نتواند بر خاطرات بد خود هم غلبه کند؟
ان ال پی به خودی خود منجر به درمان خاطرات بد نمی‌شود، اما به عنوان روشی برای تسلط بر ذهن و به دنبال آن افکار مثبت و منفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. فکرهای منفی یکی از اثرات جانبی خاطرات بد هستند و ان ال پی این قدرت را می‌دهد که شخص بتواند جلوی آن را بگیرد. برای مطالعه بیشتر در مورد NLP به مقاله ان ال پی چیست ما مراجعه کنید.
بهترین تکنیک های فراموشی خاطرات بد
تکنیک‌های مختلفی برای فراموشی، مواجهه و کاهش اثرات منفی افکار منفی وجود دارد. از بین بردن خاطرات بد با هیپنوتیزم یا ان ال پی هرکدام به نحوی می‌توانند موثر واقع شوند و متناسب با شرایط فرد، یک تکنیک بهتر از دیگری اثر می‌کند. وجه اشتراک همه روش‌های مقابله با خاطرات بد، تمایل شخص برای بهبود است؛ اگر شخص به دلایلی چون وابستگی احساسی نسبت به خاطرات ناخوشایند قلبا تمایلی به تغییر شرایط خود نداشته باشد، بهبود او نیز عملا غیرممکن خواهد بود و به همین خاطر یک روان‌درمانگر می‌تواند در نقش راهنما فرد را متقاعد کند که بالاخره با خاطرات بد خود و اثرات منفی آن مواجه شود.
سوالات متداول
هیچ خاطره‌ای تمام و کمال از ذهن پاک نمی‌شود، اما می‌توان اثر آن را کاهش و تغییر داد.
هیپنوتیزم تنها اجازه دسترسی به سطح بالاتری از هشیاری را می‌دهد و به هیچ وجه امکان تغییر هیچ نوع خاطره‌ای را ندارد.
ان ال پی می‌تواند به عنوان روشی برای تسلط بر افکار و بازنویسی آن مورد استفاده قرار گیرد که در مقابله با خاطرات بد نیز مفید خواهد بود.
نویسنده تیم تحریریه چراغ سبز
منبع: چراغ سبز