خود هیپنوتیزم یک روش انفرادی برای هیپنوتیزم است که انجام آن تمرین و ممارست بسیار زیادی می‌خواهد. هیپنوتیزم از شاخه‌های علم روانشناسی محسوب می‌شود که فرد هیپنوتیزم‌شده در سطح خاصی از هوشیاری قرار دارد. از این روش برای کاوش در ضمیرناخودآگاه افراد استفاده می‌شود و به خصوص در ریشه‌یابی برخی از علل مشکلات روانی کاربردی است. اما اغلب این فرآیند به کمک شخص دیگری صورت می‌گیرد و انجام خود هیپنوتیزم دشوارتر خواهد بود، اگرچه غیرممکن نیست.
هیپنوتیزم دقیقا چیست؟
هیپنوتیزم روشی قدیمی و کاربردی برای رسیدن به بخش‌هایی از ضمیرناخودآگاه فرد است. بر اساس تعریف انجمن روانشناسی آمریکا، هیپنوتیزم را می‌توان نوعی فعل و انفعال مشارکتی میان فرد هیپنوتیزم‌شده و شخص هیپنوتیزم‌کننده دانست که بر خلاف تصور رایج، در درمان بسیاری از مشکلات روحی و حتی جسمی می‌تواند مفید واقع شود. شناخت بیشتر هیپنوتیزم می‌تواند کمک کند تا بهتر درک کنیم که خود هیپنوتیزم چیست و چگونه کار می‌کند.
نحوه کارکرد هیپنوتیزم چگونه است؟
اگرچه عموم مردم تصور می‌کنند که یک فرد اقدام به هیپنوتیزم شخص دیگری می‌کند، اما در حقیقت تا زمانی که فرد هیپنوتیزم‌شده نخواهد، این فرآیند شکل نمی‌گیرد. می‌توان این گونه گفت که قدم اول برای هیپنوتیزم، پذیرش این روش توسط شخص هیپنوتیزم‌شده است؛ فرد هیپنوتیزم‌کننده هم به عنوان راهنما از ابتدای مسیر به او کمک می‌کند.
فرآیند هیپنوتیزم به صورت مرحله‌ای است و در هر مرحله نشانه‌های مخصوصی دارد که راهنما می‌تواند بر اساس آن پروسه هیپنوتیزم را کنترل و مدیریت کند.
علائم هیپنوتیزم شدن
احتمالا در بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌ها دیده‌اید که فرد هیپنوتیزم‌شده رفتاری کاملا مسخ‌گونه دارد و تحت کنترل شخصی که او را هیپنوتیزم کرده، قرار می‌گیرد. اما در حقیقت این برداشتی ناقص است. از مهم‌ترین علائم هیپنوتیزم شدن می‌توان به حالت خلسه، شل‌شدن بدن فرد(به گونه‌ای که بهتر است جایی دراز بکشد) و آهسته صحبت‌کردن اشاره کرد. فرد هیپنوتیزم‌شده در حالتی شبیه به خواب قرار دارد، با این تفاوت که می‌تواند صحبت کند و نسبت به اتفاقات پیرامون خود واکنش نشان دهد. به دلیل حساسیت بالای این فرآیند است که توصیه می‌شود تا جای ممکن از کمک یک راهنما استفاده شود یا اگر قرار است خود هیپنوتیزم صورت گیرد، نسبت به جزییات آن آگاهی کامل وجود داشته باشد.
در هیپنوتیزم چه اتفاقی برای مغز می افتد؟
هیپنوتیزم فرآیندی است که مستقیما به مغز ارتباط دارد. البته این به معنای کنترل مغز یا از کارانداختن آن نیست. در هیپنوتیزم قسمت‌هایی از ضمیر ناخودآگاه فرد بروز پیدا می‌کند که در حالت عادی بنا به دلایل مختلف امکان ظهور ندارد. یک نکته مهم در این میان وجود دارد و آن تفاوت تاثیرپذیری افراد در هیپنوتیزم است. نحوه واکنش هر شخص نسبت به هیپنوتیزم می‌تواند متفاوت باشد و این به تاثیرپذیری مغز آن‌ها بستگی دارد. به همین خاطر سطوح مختلفی از هیپنوتیزم در افراد وجود دارد و این امر باعث می‌شود شناخت و مواجهه با این پدیده کار آسانی نباشد.
آشنایی با تاثیرات هیپنوتیزم
بسته به میزان تاثیرپذیری مغز هر فرد، واکنش‌ها نسبت به هیپنوتیزم متفاوت است. در برخی موارد فرد هیپنوتیزم‌شده اثرات جسمی واضحی را تجربه می‌کند، نظیر بدن درد، کرخت‌شدن و بی‌حالی احساس می شود. در موارد دیگر هم شخص نه تنها سطح بالایی از هوشیاری را دارد، بلکه می‌تواند در طی فرآیند هیپنوتیزم صحبت کند و بعدتر هم مکالمات را به خاطر داشته باشد. این‌گونه افراد پتانسیل انجام خود هیپنوتیزم را دارند و می‌توانند بدون مشکل این کار را انجام دهند.
خود هیپنوتیزم چه کاربردی دارد؟
خود هیپنوتیزم کاربردهای بسیار زیادی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش و کنترل درد در مواردی چون زایمان، دندان درد، سندروم روده تحریک‌پذیر؛
- کمک به کاهش علائم زوال عقل؛
- کم‌کردن دردهای مزمن؛
- کمک به کاهش علائمی چون تهوع یا استفراغ برای بیماران سرطانی که در فرآیند شیمی‌درمانی هستند؛
- کاهش قابل توجه سطح اضطراب و پانیک اتک.
با وجود کاربردهای گسترده‌ای که این روش دارد، یادگیری فرآیند آن می‌تواند مفید واقع شود.
بررسی مراحل خود هیپنوتیزم
اجرای خود هیپنوتیزم طی مراحلی صورت می‌گیرد که به شکل پلکانی قابل اجراست. کافیست:
- در یک محیط ساکت و خالی قرار بگیرید.
- روی یک مبل یا تخت دراز بکشید و راحت باشید.
- با چشمان بسته نفس‌های عمیق و طولانی بکشید. این کار را به طور مداوم باید انجام دهید.
- طی یک بازه زمانی کوتاه، فرآیند آرام‌کردن تمام اعضای بدن خود را باید آغاز کنید. بدین صورت که روی تک تک اجزای بدن خود (مثلا دست‌ها) تمرکز کنید و آن را در حالت آرامش تصور کنید.
- تلقین‌کردن به خود از طریق کلمات می‌تواند این فرآیند را تسریع کند. کلماتی چون آرام، آرامش یا عباراتی چون من آرام هستم، می‌تواند مفید واقع شود.
- این فرآیند آن قدر تکرار می‌شود که کم کم احساس می‌کنید به خواب رفته‌اید. در حالی که هشیار هستید. پس از آن می‌توانید از قدرت تجسم خود استفاده کنید.
خود هیپنوتیزم نیازمند تمرکز، تمرین و دقت فراوان است و شاید در نگاه اول انجام آن غیرممکن به نظر برسد. اما در صورتی که شخص واقعا تلاش و تمرکز خود را بر اجرای صحیح مراحل آن بگذارد، می‌تواند این کار را انجام دهد.
خودهیپنوتیزم برای تغییر باورها و ایجاد تغییرات
خود هیپنوتیزم می‌تواند به شخص کمک کند تا برخی از باورهای خود را تغییر دهد. به طور مثال، اضطراب ناشی از قرارگرفتن در جمع یک مشکل بزرگ است که به کمک خودهیپنوتیزم می‌توان اثرات آن را تا حد بسیار زیادی کم کرد. شخص با تجسم محیطی شلوغ و قراردادن خود در آن، به نوعی یک شبیه‌سازی درون مغز خود انجام می‌دهد که به او کمک می‌کند تا پس از تجربه واقعی آن، از میزان تنش احتمالی کم کند.
خطرات خود هیپنوتیزم
خود هیپنوتیزم به طور کلی خطرات زیادی به همراه ندارد. در واقع می‌توان عمده مشکلات مربوط به این روش را به دلیل اشتباه فرد در اجرای صحیح همه مراحل آن دانست. مواجهه با ذهن انسان تاثیرپذیر و تغییر برخی از باورهای او کاری حساس است و تاکید بر انجام دقیق مراحل خود هیپنوتیزم نیز به همین خاطر است. با این حال این شیوه در ذات خود خطرناک نیست.
عوارض هیپنوتیزم در کودکان
کودکان نسبت به بزرگسالان آسان‌تر تحت هیپنوتیزم قرار می‌گیرند. از آن جا که قوه تخیل کودک بسیار قدرتمند است و عوامل برهم‌زننده تمرکز نظیر افکار شلوغ و سطح اضطراب بالا را هم کمتر دارد، به راحتی می‌تواند فرآیند هیپنوتیزم را طی کند. عوارض هیپنوتیزم برای کودکان چندان متفاوت با بزرگسالان نیست و باز هم به اجرای غلط مراحل هیپنوتیزم برمی‌گردد. با این حال می‌توان از بی‌حسی ادامه‌دار، تجسم خاطرات منفی و در موارد حاد تشنج به عنوان مشکلات احتمالی پس از هیپنوتیزم در کودکان نام برد.
آیا هیپنوتیزم توسط پزشکان توصیه می شود؟
هیپنوتیزم به عنوان یک روش مهم برای درمان برخی مشکلات روحی و جسمی همواره مورد تاکید و استفاده پزشکان بوده است. استفاده از این متد تاریخچه‌ای طولانی دارد و علم روز پزشکی نیز با بهبود فرآیندهای آن در بسیاری موارد استفاده می‌کند. هیپنوتیزم می‌تواند در کاهش دردهای جسمی و کاوش در ضمیرناخودآگاه برای یافتن ریشه‌های مشکلات روحی موثر واقع شود. هیپنوتراپیست(متخصص هیپنوتیزم) هیچ‌گونه کنترل کاملی بر روی جسم و روح فرد هیپنوتیزم‌شده ندارد و تنها به عنوان راهنما طی فرآیند هیپنوتیزم کمک می‌کند تا مشکلی پیش نیاید. باورهای عمومی دیگر نظیر تضعیف مغز یا احتمال بیدارنشدن همگی اشتباه هستند و شخص هیپنوتیزم‌شده درصدی از هشیاری را تجربه می‌کند.
نکته مهم درباره هیپنوتیزم این است که بهتر است به کمک یک هیپنوتراپیست صورت گیرد و یا اگر فرد بخواهد خود هیپنوتیزم انجام دهد، حتما تمام مراحل آن را با دقت یاد گرفته و اجرا کند.
آشنایی با تجربه کسانی که هیپنوتیزم شدن
هیپنوتیزم به عنوان روشی درمانی و کمک‌کننده به صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد و افراد زیادی هستند که از این طریق برخی از مشکلات خود را رفع کرده‌اند. مشکلات روحی نظیر افسردگی از طریق هیپنوتیزم و جستجو در ضمیرناخودآگاه فرد برای یافتن ریشه‌های آن از رایج‌ترین مواردی است که افراد برای درمان به هیپنوتیزم مراجعه می‌کنند. چرا که صحبت از گذشته و مشکلات شخصی اغلب برای شخص دشوار است و حتی نسبت به آن مقاومت می‌کند. هیپنوتیزم کمک می‌کند تا این مانع از سر راه برداشته شود و هیپنوتراپیست مستقیما با زوایای پنهان ناخودآگاه فرد مواجه می‌شود.
هیپنوتیزم به کسانی که مشکلات جسمی دارند نیز کمک می‌کند. برخی دردهای مزمن به کمک هیپنوتیزم می‌تواند تحت کنترل فرد درآید و حتی آن‌ها را احساس نکند. فوبیاها نیز از دیگر اختلالاتی هستند که به کمک هیپنوتیزم می‌توانند تضعیف یا کاملا درمان شوند.
در نهایت ذکر این نکته مهم است که اگر هیپنوتراپیست برای درمان یک مشکل جسمی یا روحی بازه زمانی مشخصی را تعیین کرد، باید حتما نسبت به جلسات هیپنوتیزم و طی‌کردن پروسه درمانی مقید بود تا به نتیجه مطلوب رسید.
سوالات متداول
بر خلاف باور کلیشه ای، این طور نیست و او سطحی از هشیاری را خواهد داشت. به علاوه این که هیپنوتراپیست به هیچ وجه نمی‌تواند کنترل ذهن شخص را بر عهده داشته باشد.
این تصوری اشتباه است و ریشه آن به عدم شناخت صحیح از فرآیند هیپنوتیزم برمی گردد.
توانایی مغز هر فرد متفاوت است. با این حال این کار به صورت عمومی می تواند انجام شود و البته به تمرکز و تمرین فراوان احتیاج دارد.
نویسنده تیم تحریریه چراغ سبز
منبع: چراغ سبز